Embriyonik Gelişim Basamakları

Embriyonik ve Fetal   Dönem

Embriyonik Dönem

• Embriyon, döllenmeyi takiben 8. haftanın sonuna kadar belirgin insan görünümü kazanır.
• Temel organ ve sistem gelişimi, ilk 8 haftada çok hızlıdır.
• Teratojenite etkisi daha fazla.

Embiyonik Kıvrımlar

• Bu dönemde à Endoderm daha ileri seviyede farklılaşır.
• Üç tabakalı disk à Silindirik şekle girmeye başlar.
• Kıvrımlar à Hem kraniyokaudal hem de mediyolateral yönlerde ve üç boyutlu düzlemde gerçekleşir.
• En önemli etken à Çeşitli embriyonik yapıların gelişim farkları.
• Uzunlamasına (Kraniyokaudal) Kıvrılma:

   - Embriyonun baş ve kuyruk bölgeleri, ventral yönde hareket eder.

• Kaudalden kraniyale doğru sırasıyla:

   - Nöral plak

   - Bukkofaringeyal zar

   - Kardiyojenik alan vardır.

• Septum Transversum:

   Kardiyojenik alanla embriyonun kraniyal kenarı arasındadır.

• Kıvrılmanın Sonuçları:

   - Bukkofaringeyal zar à Gelecekteki ağız bölgesine,

   - Kardiyojenik alan à Gelecekteki göğüs bölgesine,

   - Septum transversum à Kardiyojenik bölgenin kaudaliyle vitellüs kesesinin boynu arasına yerleşir. 

• Katlanmaya Yol Açan Faktörler:

   - Kraniyokaudal Yönde:
  MSS’nin uzunlamasına hızlı büyümesi

   - Mediyolateral Yönde:

     Somitlerin hızlı büyümesi

Kuyruk Kıvrımı

• Kaudal kıvrım, kraniyalden daha sonra olur (22. ve 23. günler).
• Nöral tüp ve somitler, vitellüs kesesinin kaudal ucu üzerinde hızla uzar à Kaudal kıvrılma başlar.
• Kıvrılma esnasında à Vitellüs kesesinin bir kısmı son bağırsağın yapısına katılmak üzere embiyonun içine katılır.
• Allantoyis ise à Kısmen embriyona katılır.

Mediyolateral Yönde Kıvrılma

• Sağ ve sol lateral vücut duvarları à Mediyan düzleme doğru ilerler.
• Embriyonik diskin kenarları, ventral olarak birleşir.
• Sonuçta, embriyon silindirik şekle girer.
• Vitellüs kesesi à Ventral ve lateral karın duvarları oluşurken, orta bağırsağı meydana getirmek üzere embriyona katılır.
• Orta bağırsak à haftanın sonuna kadar tüp halini alır à Vitellüs kesesinin boynunda, vitellüs kesesi sapını oluşturur.
• Lateral kıvrımlar ventralde birleşir à Umblikal kordon meydana gelir.
• Embriyonik kıvrımlar tamamlanırken:

   - Amniyon boşluğu genişler.

   - Amniyotik membran tüpü oluşur.

   - Bu tüp à Vitellin kanalın ve bağlantı
  sapının etrafındadır. à Buna, umblikal
  kordon denir.

• Umblikal kordon uzadıkça:

   - Vitellin kanal darlaşır.

   - Vitellüs kesesi cismi, umblikal kılıfın
  içinde kalır.

• Vitellüs kesesi ve vitellin kanal, normalde doğuma kadar kaybolur.
• Amniyonun genişlemesi à Embriyonun serbestçe büyüyüp gelişebileceği bir ortam.

Endodermin İleri Derecede Farklılaşması

• Haftada à Endodermal bağırsak tüpü ortaya çıkar.
• Bağırsak tüpünün sınırları:

   - Kraniyalde à Bukkofaringeyal Membran

   - Kaudalde à Kloaka Membranı

   - Ortada à Vitellin kanala açılır.

İlkel Bağırsağın Bölümleri

• Faringeyal
• Ön (Foregut) baş kıvrılması
• Orta (Midgut) enine kıvrılma
• Son (Hindgut) kuyruk kıvrılması

İlkel Bağırsaktan Meydana Gelen Yapılar

• Mide – Bağırsak ve solunum yolları epiteli
• Tonsil, tiroid, paratiroid, timus, karaciğer ve pankreasın parankimleri
• Mesane ve üretra epitelinin büyük kısmı
• Timpanik boşluk ve östaki borusu epiteli

4. Hafta

• Embriyon düzdür.
• Nöral tüp oluşur.
• güne kadar à Üç çift faringeyal yay görülebilir.
• Ön nöropor kapanır.
• Ön beyinde belirgin büyüme gözlenir.
• Üst ekstremite tomurcukları.
• Lens plakları gözlenir.
• Sonlarına doğru à faringeyal yay çifti de gözlenir.
• Hafta sonundaki en belirgin yapılar:

   - Somitler

   - Yutak yayları

5. Hafta

• Baş gelişimi daha hızlıdır.
• İkinci faringeyal yay à ve 4. yayların üzerinde gelişir à Servikal Sinüs denilen yapı meydana gelir.
• Kol ve bacak tomurcukları, belirgin olarak seçlebilir.

6. Hafta

• Üst ekstremitede à Dirsek ve bilek bölgeleri seçilebilir.
• İlk iki faringeyal arkus arasındaki oluktan dış kulak yolu, buradaki kabartıdan dış kulak avrikulası meydana gelir.
• Retina pigmentleri görülmeye başlanır.

7. Hafta

• İlkel bağırsakla vitellüs kesesi arasında vitellin kanal meydana gelir.
• Bağırsaklar à Umblikal kordonun proksimal kısmından embriyon dışı sölom boşluğuna geçer à Fizyolojik Umblikal Herniasyon.
• El plaklarında çentikler belirir.

8. Hafta

• El parmakları, kısa ve perdelidir.
• Ayak plaklarında çentikler belirir.
• Kafa derisinde damar pleksusu gözlenir.
• Belirgin insan şekli görülür.
• Baş / Vücut Oranı = 1 / 2
• Boyun bölgesi meydana gelir.
• Göz kapakları daha belirgindir.
• Bağırsaklar umblikal kordondadır.
• Gözler genellikle açıktır.
• Dış kulak avrikulası, son şeklini almaya başlar.
• Dış genital ayrımı zordur.

Fetal Dönem

• haftadan doğuma kadar olan süreyi kapsar.
• Esas olarak, organ sistemlerinin olgun laşması ve büyümesi görülür.
• Baş gelişimi daha yavaştır.
• -6. aylarda à Vücut gelişimi çok hızlıdır.
• -9. aylarda à Ağırlık artışı ön plandadır.
• Fetal yaşın belirlenmesi à Baş-kalça (CRL) uzunluğu
• Bu dönemdeki en belirgin değişiklik à Baş gelişiminin vücuda göre daha yavaş olmasıdır.

9.-12. Haftalar

• Hafta:

   - Yüz geniş

   - Gözler birbirine uzak

   - Göz kapakları birleşik

   - Bacaklar kısa

   - Karaciğer à Hematopoez merkezi

• Haftanın sonuna doğru:

   - Üst ekstremitelerin uzaması tamamlanır.

   - Birincil kemikleşme merkezleri ortaya 
  çıkar.

   - Cinsiyet ayrımı yapılmaya başlanabilir.

   - Kan yapımı (hematopoez) işlevi à
  Karaciğerden dalağa geçer.

• İdrar oluşumu başlar.
• Umblikal herniasyon à Bağırsaklar, 11. haftaya kadar karın boşluğuna geri döner.

13. – 16. Haftalar

• Başın orantısal büyüklüğü azalmıştır.
• Alt ekstremitelerde uzama meydana gelir.
• Ekstremite hareketleri à haftada başlar, 14. haftada koordine olur.
• Etkin iskelet kemikleşmesi görülür.
• Kafa derisinde saç belirir.
• Overler à haftaya kadar farklılaşır à Primordiyal folliküller içerir
• Dış kulaklar à Asıl konumlarına yakın yere gelir.

17. – 20. Haftalar

• Büyüme yavaşlar.
• Alt ekstremitelerin uzaması tamamlanır.
• Fetal hareketler hissedilmeye başlanır.
• Deri à Kazeöz verniksle (peynirimsi maddeyle) kaplıdır.
• Kazeöz Verniks Nedir ?

   - Fetus derisindeki yağ bezlerinin salgısın dan ve ölü epitel hücrelerinden meydana gelir.

   - Fetusun ince derisinin dış etkilerden korunmasında görev alır.

• Lanugo görülür:

   - Fetusu kaplayan ince tüylerdir.

   - Kazeöz vernikse desteklik sağlar.

• Kaşlar ve saç à haftada görülür.
• Kahverengi yağ dokusu à haftada meydana gelir.
• Uterus à haftaya kadar oluşur.
• Testisler à haftaya kadar inmeye başlar.

21. – 25. Haftalar

• Ağırlık artışı belirgindir.
• Deri: Buruşuk ve saydam. Kan damarları dolayısıyla kırmızı görünümlü.
• Hızlı göz hareketleri à 21 .haftada başlar.
• Akciğerler kanaliküler aşamadadır.
• haftada:

  - Sürfaktan salgısı

  - Tırnak oluşumu

26. – 29. Haftalar

• Bu haftalar arasında doğan prematür bebeklerin yaşama ihtimali, sürfaktan salgısı dolayısıyla biraz daha fazladır.
• Akciğerin parankim ve damar yapısı gelişmiştir.
• MSS à Solunum hareketlerini ve vücut ısısını kontrol etmeye başlar.
• Lanugo ve saçlar belirgindir.
• Ayak başparmağı belirgindir.
• Derialtı yağ dokusu gelişir à Kırışıklıklar gider.
• Dalak à haftaya kadar hematopoeze devam eder. Daha sonra, kan yapım işlevini Kemik İliği üstlenir.

30. – 34. Haftalar

• Deri pembe görünümlü ve düzgündür.
• Üst ve alt ekstremiteler tombuldur.

35. – 38. Haftalar

• Fetus bu dönemde şişmandır.
• haftaya kadar à Baş ve karın çevresi eşittir. à Daha sonra, karın çevresi daha geniş hale gelmeye başlar.
• Testisler:

   - 28.-32. haftalar arasında skrotuma
  inmeye başlar.

   - Miyadındaki bebeklerde, genellikle
  skrotumdadır.

   - Prematürlük durumunda à İnmemiş testis
  görülebilir. 

• Sürfaktan à Doğumdan önceki son iki haftada artış gösterir.